PSİKOLOG SAADET ELEVLİ

Afazi (Edinilmiş Dil Bozukluğu)

PSİKOLOG SAADET ELEVLİ

  • 809

Afazi, genellikle bir inme ya da kafa travması nedeniyle aniden ortaya çıkan, beynin dilden sorumlu alanlarının hasar görmesine bağlı olarak ortaya çıkan dil bozukluğudur. Çoğunlukla inmeye bağlı, beynin dil alanlarından bir ya da daha fazlasının hasarından kaynaklanmaktadır. İnme sırasında beynin bir bölgesi kazsız kalmakta, beyin hücreleri oksijen ve önemli besinleri taşıyan normal kan desteğini alamadığı için ölmektedirler. Beyin hasarının diğer nedenleri arasında kafaya alınan şiddetli darbeler, beyin tümörleri, beyin enfeksiyonları sıralanabilir.  Afaziye dizarti ya da konuşma apraksisi gibi nörolojik konuşma bozukluklar da eşlik edebilmektedir. 
Afazi hem kadın hem de erkeklerde eşit oranda, çoğunlukla orta ve ileri yaşlarda daha sık görülmektedir. ABD’de Ulusal Afazi Derneği’ne göre her yıl inme nedeniyle yaklaşık 80.000 kişi afaziye maruz kalmaktadır. Amerika’da yaklaşık bir milyon afazili birey bulunmaktadır. 

Afazi akıcı ve tutuk olmak üzere iki türü bulunmaktadır. Akıcı afazi, beynin temporal lobunun hasarı sonuncunda oluşmaktadır. Sağ lob hasarı sonucunda ortaya çıkmasına rağmen, çoğu kişide hasar sol temporal lobda gerçekleşir. Akıcı afazisi olan kişiler anlamı olmayan, gereksiz cümlelerle hatta üretilen yeni sözcüklerin kullanıldığı uzun cümlelerle konuşabilirler. Örneğin kişiye gün içinde neler yaptığı sorulduğunda, “ikinci… bir günü… bir gün birisine bir şeyler yapabiliriz… bir gün evvel şöyle yaparız deriz… bir taneden fazla…” gibi anlatımlarda bulunabilir. Kısaca özetlemek gerekirse dinleyen kişinin, afazisi olan kişinin konuşmasını takip etmekte ve anlamakta güçlük çekebilir. Kendileri de diğerlerinin konuşmalarını anlamakta güçlük yaşayabilirler ve anlamakta zorlanabilirler. 

Tutuk afazi türlerinden biri olan broca afazili kişilerin beyin hasarı frontal lobdadır. Bu kişiler genellikle kısa ifadelerle konuşurlar ve konuşabilmeleri oldukça çaba gerektirir.Örneğin “n-masadaki bardağı bana veriri misin?” yerine “su…masa” diyebilir. Başkaların konuşmalarını anlarlar. Bu sebeple bu kişiler yaşadıkları güçlüklerin farkında oldukları için, kolaylıkla hayal kırıklığına, karamsarlığa ve duygusallığa kapılabilirler. Tutuk afazi trülerinden bir diğeri, beynin dil alanlarının yoğun etkilenmesi sonucu ortaya çıkan global afazidir. Global afazisi olan birey, ciddi iletişim yetersizlikleri yaşamaktadır. Konuşma becerileri ve konuşulan dili anlamaları oldukça sınırlı olabilmektedir. 

Beyindeki farklı dil alanlarının hasar görmesi sonucu ortaya çıkan başka afazi türleri de bulunmaktadır. İletim tipi afazisi denilen türde kişiler konuşabilmelerine, sözcüklerin ya da cümlelerin anlamlarını anlamalarına rağmen sözcükleri ve cümleleri tekrar etmekte güçlük yaşarlar. Anomik tip afazide ise kişiler nesnenin ne olduğunu ve ne işe yaradığını bilmelerine rağmen nesneleri adlandırmakta güçlük yaşarlar. 
Afazi genellikle bir nörolog tarafından fark edilerek tanılanmaktadır. Hekim gerekli gördüğü taktirde hastanın iletişim becerilerinin detaylı değerlendirilmesi amacıyla, hastanın dil ve konuşma terapistine yönlendirmeye ihtiyaç hissedebilir. Dil ve konuşma terapisti beynin “komutları yerine getirme, soruları yanıtlama, nesne adlandırma ve sohbeti sürdürme becerilerini ayrıntılı değerlendirip, uygun bir terapi programı hazırlamak için afazi testi uygular. Değerlendirmeler afazili bireyin motor konuşma bozukluklarını, dili anlama, okuma, yazma, yutma yeterliliğini ve alternatif ve destekleyici iletişimi sistemlerini kullanabilme yeterliliklerini içermektedir.

Bazı vakalarda kişiye herhangi bir müdahale yapılmadan iyileşebilmektedir. Bu tür kendiliğinden iyileşme, beyne kan akışının geçici olarak kesintiye uğradığı ancak kısa zamanda düzelen, geçici inme türlerinde görülmektedir. Bu durumlarda dil becerileri birkaç saat ya da birkaç günde geri dönebilmektedir. Ancak çoğu vaka için dilin iyileşmesi bu kadar hızlı ve tamamen olamamaktadır. Afazili bir çok kişi birkaç günden bir aya kadar bazı dil becerilerinde geri dönüşün olduğu kısmi kendiliğinden iyileşme yaşarken, bazı kişilerde afazi kalıcı olabilmektedir. Bu gibi durumlarda dil ve konuşma terapistleri yardımcı olabilmektedirler.

Genellikle iyileşme süreci iki yılı aşkın bir süreyi bulabilmektedir. Çoğu uzman en etkili tedavinin iyileşme sürecinin ilk aşamalarında olduğunu belirtmektedir. İyileşmeyi etkileyen faktörler arasında hasar gören beyin alanı, hasarın yaygınlığı, kişinin yalı ve genel sağlık durumu yer almaktadır. Ayrıca motivasyon ve eğitim düzeyi de diğer faktörler arasında yer almaktadır. Afazi tedavi sürecinde dil konuşma terapistleri, dil becerilerini mümkün olduğunca yeniden oluşturarak, dil sorunlarını telafi ederek ve diğer iletişim kurma yöntemlerini öğreterek, kalan dil becerilerini kullanması için bireyi motive ederek hastanın iletişim becerilerini geliştirmesi yönünde destek vermektedirler. 
 

Yazarın Diğer Yazıları