AFETLER VE YAŞLILAR

Yaşlılar kronik sağlık sorunları, demans, alzheimer gibi hastalık risklerini barındırdıkları için afetler bakımından özel gereksinimli, yüksek incinebilirlik ve  kırılganlık özelliğine sahip gruplar arasında yer almaktadır.  Yaşlı bireylerin yaklaşık %80'i afetlerde onları diğerlerinden savunmasız kılan en az bir kronik hastalığa, en az %50’si iki kronik hastalığa sahiptir(CDC, 2011:2). İşitme veya görme sorunları, bilişsel bozulma, hareket kabiliyetinde azalma, kaynaklara sınırlı erişim, sosyal izolasyon gibi sorunlar nedeniyle desteğe ihtiyacı olan yaşlı birey; deprem, meteorolojik afetler, göç, savaş gibi afet veya acil durumlarda, acil durum talimatlarına erişmeyi, anlamayı ve yanıt vermeyi zorlaştırabilecek olay yerinden uzaklaşma, tahliye alanına ulaşma, afet sonrası dağıtılan gıda, su gibi temel ihtiyaçlara ulaşmada güçlük çektiği için, diğer bireylere göre daha fazla etkilenmektedir. 2011 Büyük Doğu Japonya Deprem, Tsunami ve Nükleer Felaketi sırasında hayatını kaybedenlerin % 56' sı ve afet sonrası ölümlerin % 89'u 65 yaş ve üstü insanlardan oluşmaktaydı. Amerika Birleşik Devletleri'nde kasırgalar, 2005 Katrina Kasırgası Luisiana, New Orleans’ı vurduğunda, nüfusun %16’sı 60 yaşın üzerinde olmasına rağmen, ölenlerin 75’i 60 yaşın üzerinde idi (WHO, 2008:11). Kronik hastalığa sahip yaşlı bireylerin, afet sonrasında ortaya çıkan stres, hava kirliliği, tıbbi gereksinimlere erişememe ilaca ulaşamama, beslenme ve diyet gerekliliği, barınma sorunları ve sağlık hizmetlerine erişimdeki aksamalar sebebiyle, olaydan önce kontrol altında olan kronik hastalıkları kötüleşmekte ve kontrolden çıkmaktadır. 
Harvard Üniversitesi’nden uzmanlar tarafından yapılan bir çalışmada, Japonya’da 2011’de meydana gelen tsunami ve depremde hayatını kaybeden yaşlıların bilişsel gerilemeyle daha fazla karşılaştıkları görüldü. 3 bin 350 kişi üzerinde yapılan araştırma, evlerini kaybeden yaşlıların yakınlarını kaybedenlere göre bilişsel olarak daha çok etkilendiği ortaya konuldu. Çalışma afetler ile bilişsel yetilerde gerileme arasında anlamlı bir ilişki olduğunu gösterdi.  Araştırma verileri tsunamiden en fazla etkilenen Miyagi bölgesindeki Iwanuma şehrinde yaşayanlardan toplanmış, yaş ortalaması 73 olan toplam 3 bin 350 kişinin felaketten önce ve felaketten sonraki verileri karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucunda afet sırasında evini kaybedenlerin bilişsel becerilerindeki gerilemenin hızlandığı, afette yakınlarından birini kaybetmenin bilişsel gerilemede herhangi bir değişim yaratmadığı sonucu araştırmacıları şaşırtmıştır. Aynı zamanda araştırma sonuçları düşük gelir düzeyine sahip insanların doğal afetlerle karşılaştıklarında daha fazla bilişsel gerileme gösterdiklerini, ileri yaşta olmanın, yalnız ya da hiç evlenmemiş olmanın sosyal izolasyonu arttırarak bilişsel gerilemeyi tetiklediğini de göstermiştir. Bu sebeple büyük afetler sonrasındaki sosyal etkileşimin önemli olduğuna vurgu yapılmıştır. 
Yaşlılıkta, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve altta yatan kronik hastalıklara bağlı enfeksiyon hastalıklarına yatkınlık artmakta, bu duruma afet koşulları da eklenince işler karmaşık hale gelebilmektedir. 2011 Büyük Doğu Japonya Depremi’nde, ilaca ulaşamayan astım hastası bireylerin semptomlarının ağırlaştığı, yaşanan stresle birlikte diyabet hastalarının kan şekeri regülasyonunun bozulduğu, kan basıncının kontrolden çıkmasına bağlı hipertansif sorunların arttığı, kalp hastalığı olan bireylerde, ilaca ulaşamama ile birlikte yaşanan stresin kalp krizlerine yol açtığı tespit edilmiştir.  (Ogawa ve diğ., 2000: 453).
Deprem gibi kriz durumlarında istismar vakalarında artış görülebileceği için yaşlı insanların fiziksel, duygusal, maddi ve cinsel istismarına ilişkin farkındalıklar arttırılmalı ve korunma sağlanmalıdır. Olabilecek dolaşım problemleri, soğuk havalara karşı dayanmalarını zorlaştırabilir. Bu sebeple vücut sıcaklıklarını koruyabilmek için diğer yetişkinlere göre daha fazla giysiye veya battaniyeye ihtiyaç duyabilirler. Yaşlı yetişkinleri afete verilen tepkilerin doğası ve ruh sağlığı açısından eğitmek, onları kullanabilecekleri toplum kaynakları hakkında bilgilendirmek onlara yardımcı olabilir. Sonuç olarak, yaşlı yaş grubu afet dönemlerinde yüksek mortalite riski ile karşı karşıya olduğu için özel dikkat edilmesi gereken komplike bir gruptur. Sağlık uzmanları ve acil durum müdahale personeli, kendi disiplinleriyle ilgili geriatrik bakım sağlama ve afetler sırasında hem yaşlılara hem de bakıcılarına en iyi nasıl yardımcı olacaklarına ilişkin eğitim almalıdır.

Kaynaklar:
Centers for Disease Control and Prevention. (2011). Healthy aging: Helping people to live long and productive lives and enjoy a good quality of life. National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion. Retrieved from http://www.cdc.gov/chronicdisease/resources/publications/AAG/aging. htm.
WHO Library Cataloguing in Publication Data. www.who.int/ ageing/project. World Health Organization. (2008). Older persons in emergencies: an active ageing perspective,
Ogawa, K., Tsuji, I., Shiono, K. ve Hisami chi, S. (2000). Increased acute myocardial infarction mortality following the 1995 Great Hanshin-Awaji earthquake in Japan. International journal of epidemiology, 29(3), 449-455.