Çırak için yaz tatilini bekleyen sanayi esnafı umduğunu bulamadı

Türkiye genelinde birçok sektörde yaşanan ara eleman sıkıntısı, oto bakım ve onarım alanında da gittikçe derinleşiyor. Haftalık ortalama 4 bin TL kazanan çırakların, meslekte ilerledikçe aylık 80 bin ila 100 bin TL arasında gelir elde edebiliyor. Ancak yüksek kazanç potansiyeline rağmen gençlerin bu mesleğe ilgisi yok denecek kadar az. İzmir'in Bornova ilçesinde bulunan 1. Sanayi Sitesi esnafı, sektörde nitelikli iş gücüne duyulan ihtiyacın her geçen gün arttığını ifade ederken, çırak bulmakta ise büyük bir sorun yaşandığını belirtiyor. Bugün sanayide neredeyse her dükkanda çırak arayışı olduğunu ifade eden İzmir Oto Tamircileri Odası Başkan Vekili Mustafa Sezer, "Ancak ne yazık ki çırak bulamıyoruz. Özellikle meslek okullarında eğitim alan öğrenciler 11. ve 12. sınıfa geldiklerinde, büyük firmalar bu yetişmiş kalifiye öğrencileri kendi bünyelerine alıyorlar. Dolayısıyla sanayi sitelerinde çırak ve kalfa açığımız giderek artıyor ve ciddi sıkıntılar yaşıyoruz. Yaz dönemlerinde ebeveynlerin çocuklarına iş bulmak için ilk başvurdukları yer çıraklık oluyor. Fakat gelen çocuklar genellikle bu işi yapmak istemiyorlar. Oysa otomotiv sektöründe çırak ve kalfa açığı çok büyük. Bugün iyi bir usta 80 bin ile 100 bin TL arasında maaş alabiliyor. Sanayi sitelerinde çırak ve kalfa yetişmemesi, sektörün geleceğini tehdit ediyor. Şu an ustaların yaş ortalaması 60-70. Bu kişiler artık mesleği sürdüremez hale gelecek. Bugün her sanayi sitesinde, her iş yerinde çırak ve kalfaya ihtiyaç var. Şu an 5 bin çırak olsa, hepsini sanayi sitelerine yerleştirecek potansiyele sahibiz" dedi.

Uzun eğitim süresi

Oto tamircilik sektöründe 9 yaşından bu yana çalıştığını söyleyen oto tamir ustası Selim Dalay, mesleğinin günümüzdeki en büyük sorunu çırak yetişmemesi olduğunu belirtti. Meslekte 45 senelik tecrübesi olduğunu vurgulayan Dalay, "Bunun birkaç temel sebebi var. Birincisi, devlet çocukları 16 yaşından önce sanayiye göndermiyor; okula devam etmelerini istiyor. İkincisi ise aileler. Anne babalar bu mesleği hem pis bir iş olarak görüyorlar hem de çocuklarının bu sektörde yetişemeyeceğini düşünüyorlar. Halbuki geliri yüksek bir meslek. Bugün küçücük bir çırak bile haftalık 3-4 bin lira kazanabiliyor. Usta olduğunda ise haftalık 10 ila 20 bin lira arasında kazananlar var. Ama maalesef alttan gelen bir nesil yok, gençler gelmiyor. Şu anda içinde bulunduğumuz sanayi bölgesinde yüzde 90 oranında çırak açığı var. Yaz tatillerinde bazı aileler çocuklarını birkaç günlüğüne gönderiyor ama sonrası gelmiyor. Eskiden çırak okulları vardı, artık yok. Meslek liselerden gelen öğrenci yok. Herkes çocuğu okusun, mühendis olsun, masa başı iş yapsın istiyor ama bu da gerçekçi değil" diye ekledi.

Aileler çocuklarını yönlendirmiyor

Ağabeyi Selim Dalay ile küçük yaşlarda oto tamircilik sektörüne başladığını vurgulayan usta Hakan Dalay, günümüz şartlarında altyapıdan yetişen çırakların, kalfaların ve ustaların azalması nedeniyle sanayideki işgücünde büyük bir düşüş yaşandığını ifade etti. En büyük sebebin ebeveynlerin çocuklarını sanayiye göndermek istememesi olduğunu belirten Dalay, "Çocuklar sanayiye yönlendirilmediği için alttan eleman yetişmiyor. Çünkü anneleri, işin yağlı, paslı ve zorlu sanayi ortamlarına sıcak bakmıyor. Ayrıca bazı ustaların çıraklara davranışları da bu isteksizliği artırıyor. Örneğin, çıraklara sürekli "şuradan bir şey al" gibi işleri vermeleri, çocukların sanayiye yönlendirilmesini engelliyor. İkinci sebep ise çıraklık okullarından yetişen öğrencilerin büyük firmalara yönlendirilmesi. Böyle olunca sanayiye neredeyse hiç çırak gelmiyor ve sonuçta alttan yetişen eleman kalmıyor. Öte yandan otomobil sektöründe yıllardır devam eden bir gelenek var.

Dedelerimizden, atalarımızdan kalan bu meslek, günümüzde elektrikli araçların ortaya çıkmasıyla sorgulanıyor. Bana sıkça "Elektrikli araçlar çıkınca otomobilcilik işi biter mi?" diye soruyorlar. Ancak elektrikli araçlarda da fren balatası, fren diskleri, amortisörler ve aktarma organları gibi mekanik parçalar olduğu sürece mesleğimiz asla bitmez. Unutmamak gerekir ki, 100 yıl önce bu araçlar yoktu; biz bu araçların mekanik ve sistemlerini öğrendik. İleride elektrikli araçların da tamir sistemlerini öğrenip tamir edebileceğiz" diye belirtti.

Kolay yoldan para isteği

Sanayi sektörüne 1961 yılının yaz tatilinde başladığını söyleyen torna ustası Bülent Kapkaç, en büyük kaybın sanatkar olarak yetişen bir neslin olmaması olduğunu vurguladı. 10 yıl öncesine kadar çırak bulabildiğini söyleyen Kapkaç, "Şu anda esnafın en büyük sorunu çırak bulamamak. Okuyan çocukların hepsi, "Ellerimiz kirleniyor," ya da "Üstümüz kirleniyor," diyerek bu işlere gelmiyorlar, yapmıyorlar. Yani yarın, öbür gün biz bu işleri bıraktığımızda, bu iş tamamen bitecek demektir. Çıraklar yetiştirdik, iyi sanatkârlar oldular ve bana dediler ki: "Usta, biz dükkan açacağız." Hepsi kendilerine dükkan açtılar. Onlardan sonra biz, o yetiştirdiğimiz çıraklardan sonra artık çırak bulamamaya başladık. Şimdi tek başıma kaldım, yalnızım, işi başkasına devretmek zorundayım. Ben dedim ki burada ölünceye kadar çalışacağım. Buradan çıraklara seslenmek istiyorum. Çıraklar, eliniz kirlenir, ayaklarınız kirlenir, zamanla bu işte yükselirsiniz ve para kazanmaya başlarsınız. Önce işi öğrenin, nasıl yapılacağını bilin. Sonra kendinize dükkan açarsınız, belki fabrika kurarsınız. Ama hiçbir iş yapmadan para kazanmayı düşünmek yanlış." sözlerini kullandı.

İzmir Bornova 1. Sanayi Sitesi'nde çırak olarak çalışan 17 yaşındaki Arda Algan ise akranlarına seslenerek onları oto sanayide çalışmaya davet etti.